ब्राझीलकडून भारताच्या ‘आकाश’ क्षेपणास्त्र प्रणालीला मोठा झटका! करार रद्द, ‘आत्मनिर्भर भारता’ला धक्का!
नवी दिल्ली, 13 जुलै 2025: भारताच्या संरक्षण क्षेत्रासाठी एक निराशाजनक बातमी समोर आली आहे. लॅटिन अमेरिकेतील महत्त्वाचा देश ब्राझीलने भारताची महत्त्वाकांक्षी स्वदेशी ‘आकाश’ हवाई संरक्षण प्रणाली (Akash Missile System) खरेदी न करण्याचा निर्णय घेतला आहे. यामुळे भारताच्या ‘आत्मनिर्भर भारत’ (Atmanirbhar Bharat) मोहिमेला मोठा धक्का बसला आहे.
करार रद्द होण्यामागे ‘आकाश’ प्रणालीच्या कामगिरीवर प्रश्नचिन्ह
ब्राझीलच्या संरक्षण मंत्रालयाने भारतासोबत ‘आकाश’ प्रणालीच्या खरेदीसंबंधी सुरू असलेली चर्चा अचानक थांबवली आहे. सूत्रांकडून मिळालेल्या माहितीनुसार, ब्राझीलने या निर्णयामागे ‘आकाश’ प्रणालीची कामगिरी अपुरी असल्याचे कारण दिले आहे. विशेषतः, हाय-स्पीड आणि कमी उंचीवरून होणाऱ्या हल्ल्यांना तोंड देण्यात ‘आकाश’ प्रणाली अपयशी ठरत असल्याचे ब्राझीलने स्पष्ट केले आहे.
आधुनिक युद्धाच्या बदलत्या स्वरूपात ‘आकाश’ अपुरी?
आजच्या काळात युद्धाच्या पद्धतीत झपाट्याने बदल होत आहेत. ड्रोन हल्ले, हायब्रिड युद्ध आणि स्मार्ट बॉम्ब यांचा वापर प्रचंड प्रमाणात वाढत आहे. अशा स्थितीत ब्राझीलच्या लष्कराला वाटते की, भारताची ‘आकाश’ प्रणाली हे अत्याधुनिक धोक्यांना तोंड देण्यासाठी अद्याप सक्षम नाही. याच कारणामुळे त्यांनी युरोपातील सुप्रसिद्ध MBDA कंपनीच्या Enhanced Modular Air Defence Solutions (EMADS) प्रणालीकडे वळण्याचा निर्णय घेतला आहे.
MBDA वर ब्राझीलचा विश्वास, ‘आकाश’वर संशय
MBDA ही कंपनी युरोपातील एक प्रसिद्ध संरक्षण तंत्रज्ञान पुरवठादार आहे. त्यांनी विकसित केलेली EMADS प्रणाली NATO सदस्य राष्ट्रांमध्ये वापरली जाते आणि ती अतिशय विश्वासार्ह मानली जाते. ब्राझीलच्या माध्यमांनी दिलेल्या माहितीनुसार, ब्राझील आणि MBDA यांच्यात सुमारे $1 अब्ज (सुमारे 4.7 अब्ज रिंगिट) चा करार होण्याची शक्यता आहे. हा करार लॅटिन अमेरिका खंडातील आतापर्यंतचा सर्वात मोठा हवाई संरक्षण करार ठरू शकतो.
भारताच्या संरक्षण निर्यातीला धक्का
भारताच्या संरक्षण निर्यात धोरणात ‘आकाश’ ही एक प्रमुख प्रणाली मानली जात होती. ती DRDO (संरक्षण संशोधन आणि विकास संस्था) आणि BEL (भारत इलेक्ट्रॉनिक्स लिमिटेड) यांनी विकसित केली असून, भारतीय लष्करातही ती वापरात आहे. भारताने ही प्रणाली अनेक देशांना विकण्याचा प्रचार केला होता, त्यात ब्राझील एक महत्त्वाचा संभाव्य खरेदीदार होता. मात्र, आता ब्राझीलने हा करार रद्द केल्यामुळे भारताच्या संरक्षण उत्पादनांच्या आंतरराष्ट्रीय विश्वासार्हतेवर प्रश्नचिन्ह निर्माण झाले आहे.
‘आत्मनिर्भर भारत’ अभियानावर पुनर्विचार करण्याची गरज
‘आत्मनिर्भर भारत’ हे केवळ घोषणाबाजी न राहता, आंतरराष्ट्रीय पातळीवर स्पर्धात्मक दर्जा गाठण्याचे उद्दिष्ट ठरले आहे. मात्र, ब्राझीलच्या या निर्णयामुळे भारतीय संरक्षण उत्पादनांची गुणवत्ता आणि प्रभावीता यांच्यावर पुनर्विचार करण्याची गरज निर्माण झाली आहे. परकीय लष्करांना भारताच्या तंत्रज्ञानावर विश्वास ठेवण्यासाठी अद्याप अधिक प्रयत्नांची आवश्यकता आहे.
पुढील वाटचाल: आत्मपरीक्षण आणि सुधारणा
ब्राझीलचा हा निर्णय भारतासाठी आत्मपरीक्षणाचा क्षण आहे. ‘आकाश’ प्रणालीवर संशोधन वाढवून ती आंतरराष्ट्रीय निकषांवर अधिक सक्षम बनवण्याची गरज आहे. भारतीय संरक्षण निर्यात धोरणासाठी हे एक मोठे आव्हान असले, तरी भविष्यात सुधारणा करून भारत पुन्हा आंतरराष्ट्रीय संरक्षण बाजारात प्रभावीपणे उतरेल, अशी अपेक्षा आहे.
#AkashMissile #IndiaBrazilDeal #DefenceNews #AtmanirbharBharat #MakeInIndia #DefenceExport #DRDO #BEL #MBDA #EMADS #MilitaryTechnology #IndiaDefence
#GlobalDefence
Author: Sujit Surve
Sujit surve * Ratnagiri vartahar* Digital news Media creators
